«Երկրագնդի խնդիրը մշակութային է»

Երևանում անցկացվում են իրանական մշակույթի օրեր` նվիրված Իրանի իսլամական հեղափոխության 34-րդ տարեդարձին: Այս օրերին Երևանում կազմակերպվում են ցուցահանդեսներ, ֆիլմերի ցուցադրություն, գրքի շնորհանդես և այլ միջոցառումներ:
Հայաստանում Իրանի դեսպանատան մշակույթի կենտրոնի խորհրդական ՄԵՀՐԱՆ ՇԻՐԱՎԱՆԴԸ մեզ հետ զրույցում նշեց, որ Իրանում կարևոր տեղ է զբաղեցնում մշակույթը. տարեկան անցկացվում են 80-ից ավելի միջազգային փառատոներ, որոնցից 20-ը` մշակութային: Միայն Թեհրանում ամեն օր շուրջ տասը ազգային միջոցառում է լինում: Ավելի քան 3000 արվեստի կրթական կենտրոն է գործում այս երկրում, տպագրվում են մեծ թվով գրքեր:

-Մեր օրերում հասարակական-քաղաքական խնդիրները երկրորդ պլան են մղում արվեստն ու մշակույթը: Ինչո՞վ է պայմանավորված մշակութային նման աշխույժը` հասարակական ակտիվությա՞մբ, թե՞ պետական քաղաքականությամբ:
-Իրանի հեղափոխությունը մշակութային հեղափոխություն էր: Մենք այս ոլորտում ավելի ակտիվ ենք. ամբողջ աշխարհի 86 երկրներում մշակույթի կենտրոններ ունենք: Նույնիսկ Աֆրիկայում նման մի կենտրոն կա: Արևմուտքից արևելք Իրանը մշակույթի խորհրդականներ ունի, որոնք աշխարհում կարևոր տեղ են զբաղեցնում:
-Ի՞նչ գիտեիք Հայաստանի մասին մինչ մշակույթի խորհրդականի պաշտոնը ստանձնելը:
-Նախքան այստեղ գալը 3000 էջ գրականություն եմ ընթերցել: Երբ եկա Հայաստան, ավելի շատ սիրեցի հայ ժողովրդին ու երբ ավարտեմ աշխատանքս, վստահ կարող եմ ասել, որ հայ ընկերներիս հետ կապը կշարունակեմ:
-Քաղաքականությունը, ժողովուրդների միջև եղած տարաձայնությունները արտացոլվում են գրականության մեջ: Մյուս կողմից` եղած խնդիրները հնարավո՞ր է հարթել գրականության, մշակութային երկխոսության միջոցով:
-Շատ խնդիրներ են հարթվում գրականության և արվեստի միջոցով: Երկրագնդի խնդիրը մշակութային է: Շատ ականավոր դեմքեր փաստում են, որ մշակույթն է վերահսկում ամեն ինչ` արվեստը, գրականությունը, պոեզիան, կրոնը: Ի դեպ, ես դասավանդում եմ ԵՊՀ-ում և պետք է ասեմ, որ հայ ուսանողները սիրում և հետաքրքրվում են Իրանի արվեստով:
-Երևանի Կապույտ մզկիթը, Իրանի Իսլամական Հանրապետության մշակույթի կենտրոնի և ՀՀ մշակույթի նախարարության օժանդակությամբ, տվյալ պահին գտնվում է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ում գրանցման փուլում, որպես ընդհանուր մշակութային ժառանգություն։ Ինչպե՞ս եք գնահատում մշակութային այս քաղաքականությունը:
-Երևանի Կապույտ մզկիթը տարածաշրջանի ամենամեծ մզկիթներից մեկն է: Իսլամական այս մեծ կենտրոնը 18-րդ դարում կառուցել է Երևանի խան Հոսեյն Ալի Խանը, ապա վերակառուցվել է Իրանի Իսլամական Հանրապետության միջոցներով, Հայաստանի ազատագրումից հետո: Սա իր հերթին ցույց է տալիս Իրանի հատուկ ուշադրությունը իսլամական շինությունների նկատմամբ` աշխարհի բոլոր անկյուններում։ Այս կենտրոնը, բացի կրոնական ծիսակատարություններից, հայերի և իրանցիների համար կազմակերպում է տարբեր մշակութային միջոցառումներ: Շնորհակալություն ենք հայտնում ՀՀ մշակույթի նախարար տիկին Հասմիկ Պողոսյանին, ով ոչ մի ջանք չի խնայել այս գործընթացի կազմակերպման համար:
-Իսկ Իրանում կա՞ն հայկական հուշարձաններ, որ նույնպես կարող են ընդգրկվել ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի մշակութային ժառանգության ցանկում կամ արդեն ընդգրկվել են:
-ԻԻՀ մշակութային ռազմավարության մեջ կրոնական և հոգևոր ժառանգության պահպանումը մեծ նշանակություն ունի, մասնավորապես` հայերին վերաբերող խնդիրները, որոնք Իրանում ամենամեծ համայնքն են համարվում։ ԻԻՀ Սահմանադրության համաձայն, կրոնական ծիսակատարությունները փոքրամասնություններ կազմող ժողովուրդների համար թույլատրելի են։ Նրանց հոգևոր արժեքների պահպանման խնդիրն առաջնային է։ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ցուցակում ընդգրկված են Ս. Թադևոս (Կարա Քիլիսա) և Ս. Ստեփանոս եկեղեցիները, ինչը ցույց է տալիս այս շինությունների կայունությունը և Իրանի ուշադրությունը հայերի մշակույթի ու արվեստի պահպանման նկատմամբ։ Նման քաղաքականությունը շարունակական է Իրանում:
-Թվով քանի՞սն են Իրանում գործող հայկական եկեղեցիները:
-Իրանում 300-ից ավելի եկեղեցի կա, որոնցից 200-ը հայերին է պատկանում (Ատրպատականում, Թեհրանում, Սպահանում, Համադանում): Բոլոր հայկական եկեղեցիները գործող եկեղեցիներ են համարվում, որտեղ շուքով կատարվում են կրոնական տարբեր ծեսեր։ Իսլամական մեջլիսում 2 հայ ներկայացուցիչներ կողք կողքի գործում են` ի նպաստ կրոնական ազատության երկու ժողովուրդների միջև, որոնք հարազատաբար շփվում են միմյանց հետ:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ